28.10.1933'de Hayri Sacır veteriner olarak atanmış bu zat, bu görevde vefatı olan 26.1.1954 yılına kadar kalmıştır.

Hayri Sacır'ın 21 yıl süren veterinerliğinden sonra yerine 47. P. Alayı'nda Üst Teğmen Ali Yalçın 8 ay kadar vekalet etmiştir. Bundan sonra 1954’ün 17 Mayıs’ında Selahaddin Ertürer tayin edilmiştir.

Selahattin Ertürer Veteriner Müdürü

Aslı Van’ın Tebriz Kapısı Mahallesi'nden iken Birinci Cihan Harbi'nin Rus muhacereti dolayısıyla mütareke yıllarında Konya’ya yerleşen ana ve babası orada evlendiklerinden kendisi Konya’da 1929’da doğmuştur. Babasına küçük polis de derlerdi.

İlk, orta ve lise tahsillerini Konya’da yaptıktan sonra 1938 Ekim’inde Askerî Veteriner Fakültesi'ne girerek 10 Temmuz 1942’de veteriner teğmen olarak fakülteyi bitirmiştir. Bir yıl Haydarpaşa Veteriner Akademisi'nin stajını yaptıktan sonra 16 Ağustos 1943’de Trakya’da ilk kıta hizmetine girmiştir. 15 Eylül'de Erzurum 220. Alay'da şark hizmeti yapmıştır. 9 Ağustos 1950’de Gelibolu 7. Topçu Alayı'na, 6 Mayıs 1954’e kadar yukarıdaki hizmetlerde bulunmuştur. Bu arada Gelibolu’daki görevinin 4,5 ayı 4. Tümen Baş veterinerliği vekaletinde geçmiştir. O sırada Millî Savunma Bakanlığı'nın muvafakat vermesiyle Gaziantep Belediye Veterinerliği'ne atanmıştır. 1956’da Gaziantep’te Veteriner Müdürlüğü ihdas edildiğinden bu göreve başlamıştır.

Bu tarihten evvel veterinerlik yalnız mezbaha da idi. Fakat bu tarihte belediyede bir Veterinerlik Müdürlüğü ihdas edildiğinden mezbaha veterinerliğinde buna munzam olarak ek görev halini almıştır.

1962 Yılında Mezbahada Kesilen Kesim Miktarı

1962 yılını ortalama tutarsak:

63.062 adet koyun, 1.841 kuzu, 7.695 kıl keçi, 17 oğlak, 59 deve, 15 manda, 1.508 tane de sığır kesilmiştir. Görülüyor ki Gaziantep bütün Türkiye şehirleri içerisinde en çok kovun eti yiyen memlekettir.

Şehrimizde bir günlük kesim adedi 210'dur. Et tutarı ise 5,5 tondur.

Şehrimizde bu miktar aşağı düştüğü anda derhal et sıkıntısı baş gösterir, bunun içinde şikayetler başlar.

Her Adama 54 Gram Et

Şehrimizde 1960-1961 yıllarında yapılan bir istatistiğe göre insan başına 54 gram et isabet etmektedir ki bu miktar Türkiye şehirlerinden İstanbul, Ankara, İzmir’den sonra gelir. Demek oluyor ki, Türkiye’de en çok et yiyen şehir Gaziantep’tir. Bu miktara Kurban Bayramı’nda kesilecek etler dahil değildir. Bugün ise tıp incelemelerinden anlaşılmıştır ki: Dünya milletleri içerisinde en çok faaliyet gösteren milletler, et yiyen milletlerdir.

İşte Gazianteplilerinde böylece çalışkan, zeki ve enerjik oluşlarındaki amilin bu yoldan oluşu ve bu enerjinin büyük rol oynadığı görülür.

Sakatat

Yine itiraf etmek lazımdır ki Türkiye şehirleri içerisinde en çok sakatata kıymet ve ehemmiyet veren şehir yine Gaziantep’tir. Mesela; İstanbul ve Ankara’da ciğer yemek ya bir arzuya veya da doktor tavsiyesine bağılıdır. Halbuki şehrimizde ciğer, halkın günlük maişeti içerisine girmiştir. Hatta Gaziantep şehri böylece cartlak kebabı yemek yönünden meşhur olmuştur. Akciğer İstanbul’da 50 kuruş, 100 kuruş. Fakat bugün şehrimizde ciğerin kilosu 4.5 liradır.

Gaziantep’te, etin çok yenmesinin diğer bir sebebi de halkın çiğ köfteye düşkünlüğüdür.

Şunu da kaydedelim ki etlerin iyi bir muayeneden geçmemesi halinde, etin çiğ köfteye karışması ile insanlara, verem ve tenya gibi hastalıklarında basilleri geçebilmektedir. Son yıllarda şehrimizde etlerin sıkı muayenesi bu gibi hastalık vakaları biraz azalmışsa bunu belediye veterinerinin etleri iyi ve dikkatli bir muayeneden geçirmesine borçlu olduğumuzu unutmamalıyız.

Eskiden sık sık rastlanan tenya vakalarına da rastlamamaktayız.

Her devirde ve her yerde mütemadi bir midyeciler mücadelesi vardır.

Bunlar bazen milliyet maskesine, bazen de kuzu postuna bürünmesini bilirler. Sırasında düşünce işlerini iş ederler.

Et Rayicinin Oynaması

Şehrimizde et fiyatlarının inmesi, kalkması aşağıda okuyacağınız şekilde dört sebepte bulacaksınız:

1. Gaziantep hayvan ihraç kapuzu rolünü oynamakta ve bu yüzden Gaziantep hayvan pazarlarında diğer vilayetlere göre daha yüksek fiyatla hayvan alışveriş hareketlerinin olması.
2. Aynı zamanda güney sınırı üzerinde vilayet olması dolayısıyla her zaman kaçak imkanlarının mevcut olması.
3. Gaziantep hayvan istihsal bölgesi olmadığından istihsal bölgelerinden getirilen kasapların, hayvanların, çoban, yem, nakliye masraflarını asıl fiyatın üzerine ilave etmiş olmaları.
4. Gaziantep halkının et yemeye fazla önem vermeleri yüzündendir ki et fiyatları Gaziantep’te daimî oynaklık gösterir.

Unutmamak lazımdır ki şehrimiz kasapları et alandan çok daha etin nerelerde ve ne gibi yemeklerde kullanılacağını bilerek satış yapmaları şayanı hayrettir. Kasaplar gelen her müşteriye istediği eti ne yapacağını sorar ve istediği miktarda et verir. Müşteri yüz gram dahi dese ve yine şayet müşteri kasaptan istediği yerden ısrar etse buna Gaziantep kasaplarının hiç birisi itiraz etmeden et verirler.

Ayrıca Gaziantep’te çok mütenevvi kebaplar yapılır. Bu kebaplar içinde her yerde daima istenilen et hazırdır.

Kaçak Etler

Daha ziyade kasaplık yapmak isteyen fakat bilgi ve maddi imkanlardan yoksun olan kimselerin bu işi kendilerine sanat ittihaz etmiş olmalarından İleri gelmektedir. Ancak bunlar kaçak et satışında da her zaman bütün takip ve aramalara rağmen ne yazıktır ki bu münevver memlekette müşteride bulmaktadır.

Kaçak et satanlar bugün bilmelidirler ki satışlarını müşteri bulmalarına borçludurlar.

Veterinerlerin Mezbaha Dışı Görevleri

Bu görevler hem insan hem de hayvan sağlığının koruyucu hekimlik ve memleket iktisadiyatı problemleri üzerine istinat eder.

Pazarlarda sıhhatli hayvan satışı, nalbanthaneler ve hayvan ahır ve hanlarında sıhhatli hayvanların bulundurulması ve bunların temizlik şartlarının takip edilmesi.

İş hayvanlarının 1234 sayılı kanunun 15. maddesine göre sağlık bakımından ayrıca iş görme kabiliyetinden olmaları cihetinden yılda an az iki defa muayeden geçirilmeleri; ayrıca balık, bastırma, sucuk ve benzerleri gibi hayvani gıda maddelerinin varsa laboratuvarlarda yoksa göz ve elle ihtisasa dayanan bir tarzda muayene ve kontrolleri gibi işlerdir.

Aynı maksatla bilhassa insan sağlığını korumak bakımından ısırma vakalarında ısıran hayvanın cinslerine göre kuduz müşahedelerinin yapılması ve ısırılan kimselerin devlet hastanelerinde aşı tatbikatlarını, bu müşahedelere göre takip etmesi de yer alır.

Hayvanlardan et ve süt hatta deri, bağırsak, kösele gibi alınan maddelerle insana bulaşabilecek ve hayati tehlike doğuracak hastalıkların takibi ve önüne geçmek üzere ya bizzat veyahut da vilayet teşkilatındaki ilgililerle, emin aşı tatbikatlarının yapılmasına lüzum göstermek.

Hayvan hareketlerinin ve hayvan maddelerinin şehre giriş ve çıkışlarına ait resmî belgelerini yapmak ve gelenlerin belgelerlerini alarak takip etmek. Bu arada zuhur edecek adli koğuşturmalarda ehli vukuf görevi görerek raporlarını buna göre vermektir.

Etlerin Mezbahamızda Muayenesi:

Diğer sütunlarımızda göreceğiniz fotoğrafta olduğu gibi şehrimiz Veteriner Müdürü Selahaddin Ertürer tarafından kontrol ve muayene edilir. Her sabahtan erken saatlerde evinden çıkar, mezbahada kesilmiş ve muayeneye hazır bir vaziyette duran sakatatı her gövdenin yanında asılı etleri, eline bıçağı alarak tek tek muayeneden geçirir. Bu muayenelerini hiçbir kimseye itimat etmez. Çünkü bu iş insanların hayatı için çok mühimdir, bundan başka sakatatlar da inceden inceye muayene edilir.

Bu muayenelerde nelere dikkat edilir? Bütün hayvanlarda başta verem, sığırlarda yanı sıra insanlarda şerit adı verdiğimiz haşerenin sürfesi, karaciğerde kelebek ve egnekok kisti, keza akciğerde kist, muhtelif sebeplere bağlı iltihap alametleri ve bütün organlarda insanların yemesine mâni olan iltihap mihrakları aranmaktadır.

Ayrıca hayvanlar arasında hayvanlardan hayvanlara geçen hastalıklarda aranır mesela çiçek, proplazmoz, karaciğer hastalıklarının vücuttaki etkileri, sarılık.

Ayrıca kesilecek hayvanlar, bir gün ağılda bekletilerek ayakta teşhis edilmesi icap eden hastalıklar, kuduz, tatanoz, uyuz gibi hastalıklar aranır. Ayrıca hayvanın kesilmeye müsait kiloda olup olmadıkları yine bu muayenede tespit edilir. Bilhassa kuduzla tatonoz çok önemlidir.

Dergimizin Notu:

Belediyemizin Veteriner Müdürü bulunan Selâhattin Ertürer hakkında iki söz söylemek hakikati tebarüz ettirmek bakımından çok önemlidir.

Kendisi mutekit bir insandır. Görevine çok dikkatli ve itinalıdır. Bilhassa mezbahadaki muayenesini yaparken kendisini görüp de taktir etmemek elden gelmez. Doğrusu bu halinin biz hayranı olduk. Ve anladık ki bu insan, 130.000 nüfuslu şehrin halkının sıhhati bakımından cidden kendinde bir sorumluluk taşımaktadır. Kendisine teşekkür ederken bu memlekette bu gibilerin sayısının artmasını temenni etmekteyiz.