28-10-1933 de Hayri Sacır veteriner olarak atanmış bu zat, bu görevde vefatı olan 26-1-1954 yılına kadar kalmıştır.
Hayri Sacırın 21 yıl süren veterinerliğinden sonra yerine 47. P. Alayında. Üst Teğmen Ali Yalçın 8 ay kadar vekâlet etmiştir. Bundan sonra 954’in 17 Mayıs’ında Selahaddin Ertürer tayin edilmiştir.
SELAHATTİN ERTÜRER Veteriner Müdürü
Aslı Van’ın Tebriz kapısı mahallesinden iken 1. Cihan harbinin Rus muhacereti dolayısıyla mütareke yıllarında Konya’ya yerleşen ana ve babası orada evlendiklerinden kendisi Konya’da 1929’da doğmuştur. Babasına küçük polis de derlerdi.
İlk, orta ve lise tahsillerini Konya’da yaptıktan sonra 938 Ekim’inde askeri veteriner fakültesine girerek 10 Temmuz 1942’de veteriner teğmen olarak fakülteyi bitirmiştir. Bir yıl Haydarpaşa veteriner akademisinin stajını yaptıktan sonra 16 Ağustos 943’de Trakya’da ilk kıta hizmetine girmiştir 15 Eylül da Erzurum 220. alayda şark hizmeti yapmıştır. 9 Ağustos 1950’de Gelibolu yedinci topçu alayına, 6 Mayıs 954’e kadar yukardaki hizmetlerde bulunmuştur. Bu arada Gelibolu’daki görevinin 4,5 ayı 4. Tümen baş veterinerliği vekâletinde geçmiştir. O sırada Millî Savunma Bakanlığının muvafakat vermesiyle Gaziantep belediye veterinerliğine atanmıştır. 1956’da Gaziantep’te veteriner müdürlüğü ihdas edildiğinden bu göreve başlamıştır.
Bu tarihten evvel veterinerlik yalnız mezbaha da idi. Fakat bu tarihte Belediye de bir veterinerlik müdürlüğü İhdas edildiğinden Mezbaha veterinerliğinde buna munzam olarak ek görev halini almıştır.
1962 Yılında Mezbahada Kesilen Kesim Miktarı
1962 yılını ortalama tutarsak:
63062 adet koyun, 1841 kuzu, 7695 kıl keçi 17 oğlak 59 deve, 15 manda, 1508 tanede sığır kesilmiştir. Görülüyor ki Gaziantep bütün Türkiye şehirleri içerisinde en çok kovun eti yiyen memlekettir.
Şehrimizde bir günlük kesim adedi 210 dur. Et tutarı ise 5,5 tondur.
Şehrimizde bu miktar aşağı düştüğü anda derhal et sıkıntısı baş gösterir bunun içinde şikâyetler başlar.
Her Adama 54 Gram Et
Şehrimizde 1960-1961 yıllarında yapılan bir istatistiğe göre insan başına 54 gram et isabet etmektedir ki, bu miktar Türkiye şehirlerinden İstanbul, Ankara, İzmir’den sonra gelir. Demek oluyor ki, Türkiye’de en çok et yiyen şehir Gaziantep’tir. Bu miktara Kurban Bayramı’nda kesilecek etler dahil değildir. Bugün ise tıp incelemelerinden anlaşılmıştır ki: Dünya milletleri içerisinde en çok faaliyet gösteren milletler, et yiyen milletlerdir.
İşte Gazianteplilerinde böylece çalışkan, zeki ve enerjik oluşlarında ki amilin bu yoldan oluşu ve bu enerjinin büyük rol oynadığı görülür.
Sakatat
Yine itiraf etmek lazımdır ki Türkiye şehirleri içerisinde en çok sakatata kıymet ve ehemmiyet veren şehir yine Gaziantep’tir. Mesela; İstanbul ve Ankara’da ciğer yemek ya bir arzuya veya da doktor tavsiyesine bağılıdır. Halbuki şehrimizde ciğer, halkın günlük maişeti içerisine girmiştir. Hatta Gaziantep şehri böylece cartlak kebabı yemek yönünden meşhur olmuştur. Akciğer İstanbul’da 50 kuruş, 100 kuruş. Fakat bugün şehrimizde ciğerin kilosu 4.5 liradır.
Gaziantep’te, etin çök yenmesinin diğer bir sebebin de halkın çiy köfteye düşkünlüğüdür.
Şunu da kaydedelim ki,
Etlerin iyi bir muayeneden geçmemesi halinde, etin çiğ köfteye karışması ile insanlara, verem ve tenya gibi hastalıklarında basilleri geçebilmektedir. Son yıllarda şehrimizde etlerin sıkı muayenesi bu gibi hastalık vakaları biraz azalmış ise, bunu belediye veterinerinin etleri iyi ve dikkatli bir muayeneden geçirmesine borçlu olduğumuzu unutmamalıyız.
Eskiden sık, sık rastlanan tenya vakalarına da rastlamamaktayız.
Her devirde ve her yerde mütemadi bir midyeciler mücadelesi vardır.
Bunlar bazen Milliyet maskesine, bazen de kuzu postuna bürünmesini bilirler. Sırasında düşünce işlerini iş ederler.
Et Rayicinin Oynaması
Şehrimizde et fiyatlarının inmesi, kalkması aşağıda okuyacağınız şekilde dört sebepte bulacaksınız:
- Gaziantep hayvan ihraç kapuzu rolünü oynamakta ve bu yüzden Gaziantep hayvan pazarlarında, diğer vilâyetlere göre, daha yüksek fiyatla hayvan alışveriş hareketlerinin olması,
- Aynı zamanda güney sınırı üzerinde vilâyet olması, dolayısıyla, her zaman kaçak imkânlarının mevcut olması,
- Gaziantep hayvan istihsal bölgesi olmadığından, istihsal bölgelerinden getirilen kasapların, hayvanların, çoban, yem, nakliye masraflarını asıl fiyatın üzerine ilâve etmiş olmaları,
- Gaziantep halkının et yemeye fazla önem vermeleri yüzündendir ki, et fiyatları Gaziantep’te daimî oynaklık gösterir.
Unutmamak lazımdır ki: şehrimiz kasapları et alandan çok daha etin nerelerde ve ne gibi yemeklerde kullanılacağını bilerek satış yapmaları şayanı hayrettir. Kasaplar gelen her müşteriye istediği eti ne yapacağını sorar ve istediği miktarda et verir. Müşteri yüz gram dahi dese ve yine şayet müşteri kasaptan istediği yerden ısrar etse buna Gaziantep kasaplarının hiç birisi itiraz etmeden et verirler.
Ayrıca Gaziantep’te çok mütenevvi kebaplar yapılır. Bu kebaplar İçinde her yerde daima istenilen et hazırdır.
Kaçak Etler
Daha ziyade, kasaplık yapmak isteyen fakat bilgi ve maddi imkanlardan yoksun olan kimselerin bu işi kendilerine sanat ittihaz etmiş olmalarından İleri gelmektedir. Ancak bunlar kaçak et satışında da her zaman bütün, takip ve aramalara rağmen, ne yazıktır ki bu münevver memlekette müşteride bulmaktadır.
Kaçak et satanlar bugün bilmelidirler ki satışlarını müşteri bulmalarına borçludurlar.
Veterinerlerin Mezbaha Dışı Görevleri
Bu görevler hem insan hem de 'hayvan sağlığının koruyucu hekimlik ve memleket iktisadiyatı problemleri üzerine istinat eder.
Pazarlarda sıhhatli hayvan satışı, nalbant haneler ve hayvan ahır ve hanlarında sıhhatli hayvanların bulundurulması ve bunların temizlik şartlarının takip edilmesi.
İş hayvanlarının 1234 sayılı kânunun 15. maddesine göre sağlık bakımından ayrıca iş görme kabiliyetinden olmaları cihetinden yılda an az iki defa muayeden geçirilmeleri, ayrıca balık, bastırma, sucuk ve benzerleri gibi, hayvanı gıda maddelerinin, varsa laboratuvarlarda yoksa göz ve elle ihtisasa dayanan bir tarzda muayene ve kontrolleri gibi işlerdir.
Aynı maksatla bilhassa insan sağlığını korumak bakımından ısırma vakalarında ısıran hayvanın cinslerine göre kuduz müşahedelerinin yapılması ve ısırılan kimselerin devlet hastanelerinde aşı tatbikatlarını, bu müşahedelere göre takip etmesi de yer alır.
Hayvanlardan et ve süt hatta deri, bağırsak, kösele gibi alınan maddelerle, insana bulaşabilecek ve hayati tehlike doğuracak hastalıkların takibi ve önüne geçmek üzere ya bizzat veyahut ta vilâyet teşkilâtındaki ilgililerle, emin aşı tatbikatlarının yapılmasına lüzum göstermek.
Hayvan hareketlerinin ve hayvan maddelerinin şehre giriş ve çıkışlarına ait resmî belgelerini yapmak ve gelenlerin belgelerlerini alarak takip etmek. Bu arada zuhur edecek adli kokuşturmalarda ehli vukuf görevi görerek raporlarını buna göre vermektir.
Etlerin Mezbahamızda Muayenesi:
Diğer sütunlarımızda göreceğiniz fotoğrafta olduğu gibi şehrimiz veteriner müdürü Selahaddin Ertürer tarafından kontrol ve muayene edilir. Her sabahtan erken saatlerde evinden çıkar, mezbahada kesilmiş ve muayeneye hazır bir vaziyette duran, sakatatı her gövdenin yanında asılı etleri, eline bıçağı alarak tek tek muayeneden geçirir. Bu muayenelerini hiçbir kimseye itimat etmez. Çünkü bu iş insanların hayatı için çok mühimdir, bundan, başka sakatatlar da inceden inceye muayene edilir.
Bu muayenelerde nelere dikkat edilir; Bütün hayvanlarda başta verem, sığırlarda yanı sıra insanlarda şerid adı verdiğimiz haşerenin sürfesi, Karaciğerde Kelebek ve egnekok kisti, keza ak ciğerde kist, muhtelif sebeplere bağlı iltihap alametleri ve bütün organlarda insanların yemesine mâni olan iltihap mihrakları aranmaktadır.
Ayrıca hayvalar arasında hayvanlardan hayvanlara geçen hastalıklarda aranır mesela çiçek, proplazmoz, karaciğer hastalıklarının vücuttaki etkileri, sarılık.
Ayrıca kesilecek hayvanlar, bir gün ağılda bekletilerek ayakta teşhis edilmesi icap eden hastalıklar, kuduz, tatanoz, uyuz, gibi hastalıklar, aranır. Ayrıca hayvanın kesilmeye müsait kiloda olup olmadıkları yine bu muayenede tespit edilir. Bilhassa kuduzla tatonoz çok önemlidir.
Dergimizin Notu:
Belediyemizin veteriner müdürü bulunan Selâhattin Ertürer hakkında iki söz söylemek hakikati tebarüz ettirmek bakımından çok önemlidir.
Kendisi mutekit bir insandır. Görevine, çok dikkatli ve itinalıdır. Bilhassa mezbahadaki muayenesini yaparken kendisini görüp de taktir etmemek, elden gelmez. Doğrusu bu halinin biz hayranı olduk. Ve anladık ki bu insan, 130 bin nüfuslu şehrin halkının sıhhati bakımından cidden kendinde bir sorumluluk taşımaktadır. Kendisine teşekkür ederken, bu memlekette bu gibilerin sayısının artmasını temenni etmekteyiz.
