1-Elektrik İşletmesi
Gaziantep şehrini elektriğe kavuşturmak üzere ilk defa 25 Ağustos 1950 tarihinde, merkezi İstanbul’da bulunan "Impaze Elektrike İtalo-Türke Marelli” isimli şirketle belediye arasında 20 senelik bir imtiyaz mukavelesi akt olunmuştur. Bu mukavele gereğince Marelli şirketi tarafından dört silindirli 214 d/dak. - 235 kVA takatında iki adet gazojen grubu, Bey Mahallesi Sacır sokakta o zaman Gülbahçe denilen şimdiki santral yerine kurularak 1931 senesinde önce sokak lambalarına bilaharede abone tesisatları yapılarak halka cereyan verilmiştir.
Fakat gazojen motorlarında yakıt olarak mangal kömürü kullanıldığından, Gaziantep civarındaki meşe ormanları kısa zamanda mahvolmuş, mangal kömürü fiyatları da alabildiğine yükselmiştir. 1931 senesinde bir kilovat elektrik enerji tenvirat abonelerine 22 kuruştan, sanayi abonelerine ise 15 kuruştan satılmıştır. Paranın bugünkü değeriyle bu fiyatlar asgari 220 ve 150 kuruş yapar ki bu yüksek tarife sebebiyle elektrik aboneleri fazla artmadığı gibi sanayinin de gelişmesi imkansız olmuştur. Diğer taraftan ceryan satışının azlığı ve kömür fiyatlarının yükselmesi karşısında Marelli Şirketi de zarar etmiş, ana mukaveledeki trafo ve şebeke tesislerini tamamlayamamıştır. Bu durum karşısında Bayındırlık Bakanlığı tarafından işe el konularak imtiyaz müddetinden evvel Bursa, Balıkesir, Tekirdağ santralleriyle birlikte Gaziantep Santral ve Şebekesi de şirketten satın alınarak belediyeye devredilmiştir.
Fakat İkinci Cihan Harbi dolayısıyla yedek parça temininde çok sıkıntı çekilmiş, mangal kömüründe zorla bulunduğundan belediye müşkül durumda kalmıştır. Harbi müteakip derhal iki adet 680 levhalık dizel elektrojen grubu ihale edilmiştir. Bu gruplar 1947 senesinde işletmeye konulmuştur.
İtalyan şirketi tarafından tesis olunan her biri 100 kVA'lık 3 adet trafo merkezi ile bir adet 16 milimetrekare kVA'lık kablo şebekesi de kifayet etmediğinden Nizip yolu, Kuzanlı, Şehreküstü trafo merkezleri ve kabloları tesis olunmuştur.
1960 yılında su, otobüs ve buz işletmeleri elektrik işletmeleriyle birleştirilerek bir tek işletmeler müdürlüğü haline getirilmiş böylece idari teknik personelden tasarruf sağlanmıştır.
1961 yılından sonra gerek tenvirat gerekse sanayi ceryan sarfiyatları daha da arttığından 1954 senesinde şehirde yeniden ceryan sıkıntısı başlamıştır. Bunun üzerine 1953 yılında 375 kW, 1954 yılında da 950 kW iki makina daha mübayaa ve monte edilmiştir. Böylece santral takati 2.500 kW olmuştur. 1955'de Çimento Sanayii Umum Müdürlüğü ile de bir mukavele akdedilerek 3.500 kW için bağlantı yapılmıştır. Fakat fabrikanın açılışı geciktiğinden şehir yeniden ceryan sıkıntısına düşmüştür. Diğer taraftan mevcut şebeke halihazır santral takatini dahi taşıyamadığından şebekeye trafo merkezleri, Y.G. kablo ve A.G. havai hat şebekeleri ilave edilmiş; 1959 yılında 11 trafo varken 1961 yılında 17 trafoya yükseltilmiş ve 2 yıl içinde şebekeye 15 ton civarında bakır tel, 700 direk ve 5.000 metre yeraltı kablosu ilave edilmiştir. Böylece şebeke kısmen çimentodan alınacak enerjinin tevzine uygun şekilde hazırlanmıştır.
1962 yılında Saim Gogen firmasına ihale edilen çimento fabrikası enerji nakil hattına bir de şehir içi ring hattı ilave edilerek Y.G. dağıtım şebekesi gereği kadar takviye edilmiştir.
Elektrik işletmesinin şehrin müstakbel ihtiyacını sağlayabilmesi için bundan sonra mutlaka bölge santrallarından birisine bağlanması gerekmektedir. Bunun için Elektrik İşleri Etüt İdaresi tarafından Gaziantep’ten 1970 yılında Ceyhan II veya Keban santralından beslenmesi planlanmıştır. Diğer taraftan Türkiye’nin kalkınmasının temeli ucuz veya bol enerjinin temin ve tevzini mümkün kılmak için elektrik işletmelerinin mahalli idarelerden alınarak Türkiye Elektrik Kurumu adı altında bir kurum halinde birleştirmek üzere hükümetçe çalışılmaktadır.
İşletmemizde, önümüzdeki yılların şebeke planlanmasını; lüzumlu tevsi, tadillerle yeni trafo ve şebeke tesisleri için çalışılmaktadır. 1963 yılında asgari 4 adet yeni trafo postası daha servise konulacak ve bu trafoların şebekeler tesis olunacaktır.
Ayrıca şehrin içerisinde bulunalı ve kendi dizel makineleriyle çalışan un fabrikaları ile iplik fabrikalarına cereyan verilerek hem işletmeye gelir temin etmek hem mazottan tasarruf ederek memlekete döviz sağlamak, hem de şehrin gürültüsünün azaltılmak gayesi ile araştırma ve etütler yapmaktayız. Bu takdirde şehir enerji istihlakinde yüzde yüz bin artış olacaktır ki bu artış 1 kVA ceryana isabet eden amortisman, personel ve idare masraflarının yarı yarıya azalmasını sağlayacak ve sanayi ceryan tarifesinde ki tenzilâtı mümkün kılabilecektir.
Şehrimizin bundan böyle enerji sıkıntısı içerisine düşmemesi için bölge santraline bağlanma mevzusunun takip edilmesi gerektiği gibi şehir dağıtım şebekesinin lüzumu kadar ıslah ve tevzinin yapılarak şebeke zayiatlarının azaltılması, sanayinin gelişmesini temin edecek her türlü teknik imkanların hazırlanmasının büyük sanayi için özel tarifeler yapılması böylece Gaziantep’in sınai kalkınmasına gayret gösterilmesi gerekmektedir.
Elektrik Y. Mühendisi
FADIL TEYMUR
