Onikinci asır Hicrî ricalinden olan bu zat Ayıntap’lıdır.
(Osmanlı Tarih ve Müverrihleri) asıl isminin Haşan olduğunu ve Rumeli kuzatı eşraflarından bir zat olduğunu ve 1189 tarihinde vak’anüvis olduğunu yazar. Fakat aradan bir kaç ay geçtikten sonra -azledilerek mehcur kaldığını ve toplamış olduğu vekayiin Vasıf merhum tarafından kendi tarihine dercedildini ve kendisinden sonra Süleyman Mollanın vak’anüvis olduğunu ilâve eder. ([1])
Merhum Süreyya bey ise Ayıntab’dan Istanbula geldiğini ve kendisinin Kuzattan olup Kara Halil zade Said Efendiye mektupçu ve 1189—1775 de vak’anüvis olduğunu ve 1190 da azledilerek sonra vefat ettiğini malûmatı tarihiyesi ve şiiri olduğunu yazar ([2])
F. Babinger ise “Osmanlı müverrihleri ve eserleri^ adlı meşhur kitabında Bahçeli Haşan efendinin Ayıntab’dan geldiğini, kendisinin Kuzattan olduğunu ve Kara Halil zade Mehmet Said efendiye mektupçu olduğunu kaydeder. Bilhassa Küçük Kaynarca muahedesini meydana getiren hadiseleri tarihinde yazmış olduğunu ve vak’anüvis (Enverî) nin metrûkâtından istifade ettiğini kaydeder. ([3])
Tezkere sahibi Ramiz Behceti Haşan efendi için şöyle yazar:
Payitahtı şahan-ı zülkadriye şehri şerefmaab Ayıntab’dan. serze- dei zuhur ülemadan bir zatın oğlu olup Ruha’da tahsili ulumu Arabi- ye ve Farisiye etmiştir. Fennî inşada mahir bir zat idi. îstanbula gelmiş asrın ülemasından Halim efendi zade Mehmet Said efendinin mektupçuluk kalemine evvelâ mülâzım olarak girmiş, sonra Anadolu kalemine intisab etmiştir. Mehmet Said efendinin nüfuzunun kırılmasından sonra suduru rumdan Ivas Paşa, zade İbrahim efendinin yanında mektupçuluk etmiştir.([4])
(Osmanlı Tarih ve müverrihleri) nin yani (Ayinei zürefa) sahibi Cemalettin efendinin Behceti Haşan efendi hakkında verdiği malûmat noksan ve kendisini Ruûıeli Kuzatı eşrafından telâkki etmesi yanlıştır. Behceti Haşan efendinin yazmış olduğu tarihin nerede olduğunu bilmiyoruz. Bir çok yerlerde Ayıntap’lı Behceti Haşan ile Razgradlı tBehceti Hüseyin efendiyi birbirine karıştırırlar. Behceti Hüseyin efendi
Bulgaristanda bulunan Razgrad kasabasından olup Köprülülere intisap
etmiş ve Fazıl Ahmet paşanın vefatı üzerine Sadrazam olan Mustafa paşanın hemşire zadesi Hüseyin beyin hizmeti kitabetinde bulunmuş ve Dördüncü Mehmet devrinde açılan Cehrin seferine iştirak ederek (Miracilzafer) adlı bir tarih yazmıştır ([5]). Ayıntaplı Bahceti Haşan efendiye aid Emiri efendi kitapsarayının manzum eserler kısmında 717 numaralı mecmuai eş’arda (Behcetii Ayıntabî) adı altında rastladığımız bir şiirini buraya dercediyoraz:
Ruhu tab’ında senlin hüsnü fusun olsa gerek
Talibe nüshai mir’atüluyun olsa gerek.
Halleder remzi mezayayi nikati hüsnü
Hattı şerrahı meanii mutun olsa gerek.
Dürri deryayı letafet mi değil dendanlar
Çünkü sırrı diheni noktai nun olsa gerek.
Hak nüzul eyleyicek batılı izhak eyler
Gelicek aşk dile gaflet birun olsa gerek
Eylemez bindebirin rabıtabendi i’caz
Dehrin ettikleri hep va’di kûmun olsa gerek.
Nefsi bedhu ne kadar olsa semveşü serkeş
Kaydi perhiz riyazetle zebun olsa gerek.
Behceti şiri penaha edegör peyrevlik
Gurbet illerde sana rahnumun olsa gerek.
Behceti Haşan efendi gurbet illerde bulunduğunu yazmakla vatanı olan Ayıntaba beslediği sevgi ve hasreti ifade etmek istemiştir.
Mezarının nerede olduğu malûm değildir.
[1] “Qsmanlı Tarih ve müverrihleri,” S. 56. Bu kitabın asıl ismi (Ayine! zürefa) dır. Müellifi' takvimi vekayi musahhihi Cemalettin efendidir. Bu eser 1314 tarihinde ikdam gazetesi, sahibi ve baş muharriri merhum Ahmet Cevdet bey tarafından (Osmanlı taıih ve müverrihleri) adı altında ve kütüp- hanei İkdamın 6 mcı sayısı olmak üzere tabedilmiştir. Bu eser birçok yanlışlıklarla doludur.
[2] Sicilli Osmanî. Cild 2, S. 32.
[3] Franz Babinger. Geschichtsschreiber der Osmanen und ihre werke Sahife 304.
[4] Ramiz tezkeresi. Üniversite kütüphanesi Türkçe yazmalar kısmı No.91, Sa. 42—43.
[5] Miracilzafer, Süleymaniye kitapsarayının Esad efendi kısmında 2368 numaralı (Zafernâme) adı altında kayıtlıdır. 1090 tarihinde . yazılmıştır. 179- varaktan ibaret olan bu kitab güzel bir ta’lik hatla yazılmıştır. ' (Feyzi Akıl 1090) terkibi kitabın tamamlanmasına tarihdüşmüştür. Bahçeti; Hüseyin efendinin
Hikmet bu kârhanei mihnet medarda
Cayi huzur mastabai ziri hâk imiş
Ve:
Didemizden gitmez oldu rengi ruyu tal’atın
Bülbülü nalânıyız ol gülüstani Behcetin.
Gibi cidden güzel beytlen olduğu gibi ayrıca bir de\divani vardır.
Tezkerei Safaîye göre 1094 tarihinde seferden avdet ederken yolda
ölmüştür.
