ANAYASA KILAVUZU TÜRKÇEDEN OSMANLICAYA (1)

Kategori: Kültür
Konu: Gaziantep

A

Açık – Aleni

Açık kalmak, boş kalmak – inhilal etmek

Açığa vurmak – ihzar etmek

Adçekme – kura

Adına —Namına

Akçalı yüklenme — Malî taahhüt

Almak — Cibayet etmek

Amaç - Gaye

Anayasa — Teşkilatı Esasiye Kanunu

Andiçmek — Yemin etmek

Andiçirilmek — Tahlif edilmek

Antlaşma — Muahede

Araç — Vasıta

Aralık ayı — Kânunuevvel

Araverme — Tatil

Ayaklanma — isyan

Aykırı — Mugayir, münafi

Ayrıcalık —İmtiyaz (Prıvilege)

Ayrık — Müstesna

Ayrıksız — Bilâistisna

Azlık —Ekalliyet

B

Bağımlaşma — Mütetabiatı mütekabile

Bağımsız – Gayritâbi, müstakil

Bağımsızlık — Ademi tâbiiyet

Bağıt — Akit

Bağlı — Tâbi

Bağlılık — Sadakat

Bağlı olmak — Mütevakkıf olmak

Bakan — Vekil

Bakanlar Kurulu — icra Vekilleri Heyeti

Bakımından — itibariyle

Bakmak - Rüyet etmek

Barış - Hazar, sulh

Basın – Matbuat

Başbakan — Başvekil

Başkalamak —Tağyir , etmek

Başkan — Reis ( President)

Başkanvekili — Reis vekili

Başkent — Devlet merkezi, makar

Başkomutanlık — Başkumandanlık

Başlıyarak – İtibaren

Başsavcı – Kaşmüddeiumumi

Başvurma — Müracaat

Belirgin — Mütemeyyiz

Belirmek — Tecelli etmek

Belirtmek — Tesbit etmek

Belli— Muayyen

Bilgi – İlim

Boş — Münhal

Boş kalmak — İnhilâl etmek

Bozma — Fesih, ihlâl

Bölge — Mıntaka

Bölüm — Fasıl, kısım

Bucak — Nahiye

Bütçe – Muvazenei Umumiyei Maliye

C

Cumhurbaşkanı – Reisicumhur

Ç

Çağırmak - Davet etmek

Çağrı - Davet

Çalışma - Sâyü amel, faaliyet

Çalışmaya arâverme - Tatili faaliyet.

Çekilme - İstifa

Çerçevesinde - Dairesinde

Çevre - Daire (İntihap dairesi )

Çıkmak - Sâdir olmak

Çokluk - Ekseriyet

Çözmek – Halletmek

Çözüm yeri - Mercii hal

D

Danıştay - Şûrayı Devlet

Dayanaklar – Zevabıt

Değişiklik - Tadil

Değişiklik yapmak - Tadil etmek

Demeç - Beyanat

Denetlemek – Murakabe Etmek

Demek – Cemiyet

Devrim -İnkilâp

Dilekçe - İstida

Dilekçi - Müstedi

Dinlenme - İstirahat

Din töreni - Dinî âyin

Dokunulmazlık – Masuniyet

Dolanlı – Hileli

Dolaşmak - Devretme ( memleketi)

Dönem - Devre

Durdurulmak - Talik edilmek (M.86)

Durum – Vaziyet

Düşünce – Mütalâa

Düşünme – Tefekkür

Düşürmek – Iskat etmek

Düzenlemek – Tanzim etmek

E

Edep töreleri – Muaşeret âdabı

Eğemenlik – Hâkimiyet, Hükümranlık

Ekim ayı – Teşrinievvel

Eliyle - Marifetiyle

Emri altındakiler – Maiyet

Engel olmak - Mümanaat etmek

Erginlik – Rüşt

Erk - kuvvet (kudret, iktidar anlamına)

Ertelemek – Tecil etmek

Esenlik - Selâmet

Eşit - Müsavi

Eylem – Fiil

Eylemli – Fiilî

G

Geçen – Sabık

Geçerliği – Hükmü (kanununun) müddeti

Geçici – muvakkat

Gelir - varidat

Genel – umumi

Genelkurmay Başkanlığı – Erkânı harbiye umumiye reisliği

Genel kurul - Heyeti umumiye

Genel uygunluk bildirimi – Umumi mutabakat beyennamesi

Gensoru - İstizah

Gereğince – mucibince

Gerekçe - Esbabı mucibe

Gerekli görüldükçe – Ledeliktiza

Gerekmek - icabetmek

Geri vermek - iade etmek

Getirmek – Celbetmek

Gider - Masraf

Gidiş - İstikamet

Gizlilik - Mahrumiyet

Gönderişme - Müraselât

Göre - Tevfikan, dairesinde

Görev - Vazife (Fonction)

Görev ayrımı - Tefriki vezaif

Görevden çıkarılmak – Azledilmek

Göreve alınmak – Nasbedilmek

Görevlendirmek - Tavzif etmek

Görgü - Tecrübe

Görüş - Noktai nazar

Görüşme - Müzakere

Gözetim – Nezaret

Grup - Zümre

Gütmek - Takibetmek

Güven - İtimat

Güvenlik – Asayış

H

Haberleşme - Muhaberat

Hakediş - istihkak

Harcamalar – Sarfiyat

Hayınlık - Hiyanet

Hazır üye - Âzayı mevcude

Herkese açık - Aleni

Hüküm giymek – Mahkûm olmak

Hükümlü – Mahkûm

İ

İçtüzük – Nizamnamei dahilî

İl - Vilâyet

ilçe – Kaza

İleri sürmek - İddia etmek

İlgili- Alâkadar, taallûk eden aidi

İlişikli - Münasebettar, mütaallik

inan - içtihat

İnancı kötüye kullanma – Emniyeti suiistimal

İncelemek - Tetkik etmek

İsterler – İcabat

İş - Keyfiyet

İşler – icraat

İşlem – Muamele

İşlerlikten alıkonulmak – Tatil edilmek

K

Kaldırmak - İlga etmek

Kalkmak - Zâil olmak

Kamu- Âmme

Kamu hakları – Hukuku âmme

Kamulaştırmak – İstimlâk etmek

Kamutay – Heyeti Umumiye (yalnız Büyük Millet Meclisinin)

Kapalı – Hafi

Karşılıklı – Mütenazır

Kasım ayı – Teşrinisani

Katılmak – İltihak etmek, iştirak etmek

Katılmak – İltihak etmek

Katma bütçe – Mülhak bütçe

Kayılamalar – Takyidat

Kesin – Katî

Kesin hesap – Hesabı katî

Kesinhüküm – Kasiyei muhkeme

Kesinleşmek – Kesbi katiyet etmek

Kişi – Zat, kimse, fert

Kişi dokunulmazlığı – Masuniyeti şahsiye

Kınamak – Muhaeze etmek

Kısıntı – Takyidat

Kısıt – Hacir

Kısıtlı – Mahcur

Kocama – Şeyhuhet

Kolluk – Zabıta

Komuta – Emir ve kumanda

Konut – Mesken, ikametgâh

Korumak – Vkaye etmek, müdafaa etmek

Kurul – Heyet

Kurulmak – Teşekkül etmek

Kurum – Müessese

M

Malını ve hakkını kullama – Tasarruf

Meclis soruşturması – Meclis tahkikatı

Milletvekili – Mebus (Depute karşılığı saylav)

Milletvekilliği dokunulmazlığı – Masuniyeti teşriiye

Mutluluk – Saadet

Mülkedinme – Temellük

N

Nitelik – Vasıf

O

Ocak ayı – Kânunusani

Olağanüstü – Fevkalade

Olanca varlığı ile çalışmak – Hasrı nefis

Olduğu gibi – Harfiyen

Onamak – Tasdik etmek

Ondalık – Âşar

Ortaklık – Şirket

Oturum – Celse

Oy – Rey

Ö

Ödemeler – Tediyat

Ödenek – Tahsisat, muhassasat

Ödev – Mükellefiyet, mecburiyet

Ödevli, Ödevinde – Mükellef, mecbur

Öğretim – Tedrisat

Önemli – Mühim

Önlemek – Menetmek

Özel – Zati, şahsi

Özlük işler – Hususatı şahsiye

Özür – Mazeret

P

Para basma – Meskûkât darbı

Pay vermek – İştirak

Sahtecilik – Sahtekârlık

Salgın hastalıklar – Müstevli emraz

Salt çokluk – Ekseriyeti mutlaka

Sanık – Maznun, müttehem

Sanıklanmak – Tahtı zanna alınmak, itham edilmek

Savcı – Müddeiumumi

Savsamak – İhmal etmek

Sayıştay – Divanı Muhasebet

Saymak – Riayet etmek, addetmek

Seçim – İntihap

Sıkı yönetim – İdarei örfiye

Sonuç – Netice

Sorgu – İsticvap

Sorgu yargıcı – Müstantik

Sorgulanmak – İsticvabedilmek

Soru - Sual

Sorum – Mesuliyet

Sorumlu – Mesul

Soruşturma – Tahkikat

Söylemek – İradetmek

Söylev – Nutuk

Sözleşme – Mukavele

Suç – Töhmet

Suçüstü – Cürmümeşhut

Sunmak – Arz etmek

Süre – Müddet

Ş

Şartlaşma – Şartname

T

Tamam – Heyeti umumiyesi

Tamsayı – Adedi mürettep

Tamüye – Âzayi mürettebe

Tartışma – Münakaşa

Tasarı – Lâyiha

Tekel – İnhisar

Temsilci – Mümessil

Toplanık – Müçtemi

Toplanmak – İçtima etmek, temerküz etmek

Toplantı – İçtima

Törenli oturumlar – Merasimi mahsusa

Tutacağı yol – Hattı hareket

Tutmak – Tevkif etmek

Tüzel kişilik – Şahsiyeti hükmiye

Tüzük – Nizamname

U

Uygulanış – Tatbik sureti

Uygulamak – Tatbik etmek

Uygun – Münasip

Uygun bulmak – Muafık görmek

Uygun olarak – Göre

Uyruk – Tebaa

Uyukluk – Tâbiyet, tabaalık

Uyuşmazlık – İhtilaf

Uzatmak – Temdidetmek

Uzman - Mütehassıs

Uzmanlık – İhtisas

Ü

Üçte iki oy çokluğu – Sülüsanı ekseriyati âra

Üst – Âmir

Üstüne suç atılmak – Cürüm insat edilmek

Üye – Âza

V

Vekillik – Niyabet

Vergi salmak – Vergi tarh etmek

Y

Yabancı – Ecnebi

Yakalamak – Derdest etmek

Yan – Nezd

Yargı – Kaza

Yargıç – Hâkim

Yargılama – Muhakeme

Yargıtay – Mahkemei Temyiz

Yasalı – Meşru

Yasama – Teşri

Yayım – Neşir

Yaymak – Neşretmek

Yedek üye – İhtiyat âza

Yenilmek – Tecdidetmek

Yerine getirmek – İnfaz etmek

Yeterlik – Ehliyet

Yetki – Selâhiyet

Yetki genişliği – Tevsii mezuniyet

Yetkili makam – Makamı aidimercil aidi

Yiyicilik – İrtikâp

Yoklama – Muayene etmek

Yolculuk – Seyehat

Yollamak – Sevketmek

Yorum – Tefsir

Yorumlamak – Tesfir etmek

Yönelmek – Teveccüh etmek

Yücedivan – Divanı âli

Yüklemek – Tahmil etmek

Yükleme – Teklif

Yüklenme – Teahhüt

Yükselme ve ilerleme – Terfi ve terakki

Yükseltmek – İlâ etmek

Yürürlüğe girmek – Mamulün bih olmak

Yürürlük – Meriyet

Yürütme – İcra, idare

Z

Zamanaşımı – Müruruzaman

Zoralımı – Müsadere

(Osmanlıcadan Türkçeye olan kısmı gelecek sayıda)

, B. " ANAYASA KILAVUZU TÜRKÇEDEN OSMANLICAYA (1)". Başpınar Dergisi. ( 1945)

Anahtar Kelimeler: pzoralımı, ecnebip, peylem, psalgın, pislem