(Mecidiye 20 Kuruş Hesabile )

Şehrisi kuruş

Senevîsi kuruş

180

Mahmudiye mekteb-i iptidaîsi muallimi evveli

100

Mahmudiye mekteb-i iptidaîsi muallimi Sanisi

70

Mahmudiye mekteb-i iptidaîsi muallimi salisi

50

Mahmudiye mekteb-i iptidaîsi Bevvabı (kapıcısı)

400

4800

Yekûn

180

Mecidiye mekteb-i iptidaîsi muallim-i evvel

100

Mecidiye mekteb-i iptidaîsi muallim-i sanisi

70

Mecidiye mekteb-i iptidaîsi muallim-i salisi

50

Mecidiye mekteb-i iptidaîsi bevvabı

400

4800

Yekûn

180

Selimiye mekteb-i iptidaîsi muallim-i evvel

100

Selimiye mekteb-i iptidaîsi muallim-i sanisi

70

Selimiye mekteb-i iptidaîsi muallim-i salisi

350

4200

Yekûn

180

Osmaniye mekteb-i iptidaisi evvel

100

Osmaniye mekteb-i iptidaisi sanisi

280

3360

Yekûn

180

Orhaniye mekteb-i iptidaisi evvel

100

Orhaniye mekteb-i iptidaisi sanisi

280

3360

Yekûn

180

Ferhadiye mekteb-i iptidaisi evvel

100

Ferhadiye mekteb-i iptidaisi sanisi

280

3360

Yekûn

180

Hamidiye mekteb-i iptidaisi evvel

100

Hamidiye mekteb-i iptidaisi sânisi

280

3360

Yekûn

100

Süleymaniye mekteb-i iptidaisi evvel

150

Süleymaniye mekteb-i iptidaisi sanisi

150

1800

Yekûn

180

2160

Loham karyesi muallim-i evvel

180

2160

Oruş karyesi muallim-i evvel

300

3600

36960

Maarıf katibi

Senevî yekûn

Bu okulların bulundukları yerler :

Mahmudiye Mektebi: Balıklı'da Dr. Mecit Barlas Hastanesi karşısındaki arsada.

Mecidiye: Karagöz'de Gümrük Hanı karşısında şimdi boyahanedir.

Selimiye: Tabakhane'de Aliyünnaccar Camii içinde. Şimdi C.H. P.si bucak binasıdır.

Osmaniye:Küçük Tabakhane'de camii avlusunda. Şimdi ne için kullanıldığını bilmiyorum.

Orhaniye: Şimdi C.H.P. si bucağıdır.

Ferhadiye: Akyol Mahallesi'nde Akyol Camii avlusunda idi. Şimdi mektebinde camininde yeri Atatürk Bulvarı'na dahildir.

Hamidiye: Gaziantep Harbi'nin en mühim cephesi olan Çınarlı Camii ve bu mektebin yerinde Şehitler Anıtı vardır.

Süleymaniye: Şehit Şahin Mahallesi'nde Aydın Baba Türbesi avlusunda idi. Halk bu semte "Karakabir" derler. Şimdi belki ev olarak kullanılmaktadır.

İşbu mekteplere muvazi olarak 1908 tarihlerinde yani Meşrutiyet'in ilanı sıralarında Antep'teki Meşrutiyet'in ilanı sıralarında Antep'teki medreseler şunlardı.

Medresenin adı

Bulunduğu mevkii ve şimdi ne için kullanıldığı

1- Ömer Şıh Medresesi

Yazıcık semti içinde, Ömer Şıh Camii içinde haraptır.

2- Kuzanlı Medresesi

Kuzanlı Camii içinde haraptır.

3- Basmacı Medresesi

Balıklağı'nda şimdi yeri park olmuştur.

4- Mehmet Paşa

Şimdiki Cumhuriyet Oteli'nin Nakıp Sineması'nın bulunduğu yerde idi. Şimdi yeri hep otel, dükkan, kahve, basımevi ve mağazadır.

5- Zülkadriye Medresesi

Suburcu'nda postane karşısında. Şimdi ev olarak kullanılmaktadır ve mescit yeride dükkandır.

6- Müftü (sungurya) Medresesi

Ömeriye Camii'nin biraz ilerisinde idi. Şimdi yerine ev yapılmıştır.

7- Çamurcu Medresesi

Mehmet Paşa Camii'nin karşısından Kalealtı'na giden yolun üzerindedir. Şimdi evdir.

8- Nurosmaniye Medresesi

Tabakhane'de Aliyünneccar Camii karşısında ki köşede idi. Şimdi yeri evdir.

9- Ebûlhüdâ Medresesi

Gaziler Caddesi'nde Dr. Abdülkadir Göksel’in muayanehanesi yakınında. Şimdi bir sanat müessesesidir.

10- Zulmiye Medresesi

Boyacı Camii civarında. Fetvahane idi, müftü burada otururdu. Şimdi yeri parktır.

11- Fethiye Medresesi

Boyacı Camii kıblesinde ve bitişiğindedir. Şimdi han olarak kullanılıyor.

12- Osmaniye Medresesi

Çıkrıkçı Hamamı karşısından hale giden yol üzerindedir. Şimdi fıstık temizleme işlerinde kullanılıyor.

13- Nakip Medresesi

Şehreküstü'ye giden yol üzerinde Gümüş Kastel karşısındadır. Şimdi boyahanedir.

14- Abdi Ağa Medresesi

Şehreküstü'de Kesik Minare civarındadır. Şimdi galiba boyahanedir.

15- Ahmet Çelebi Medresesi

Ahmet Çelebi Camii içindedir. Şimdi evdir.

16- Esenbek Medresesi

Esenbek Camii içindedir. Şimdi evdir.

17- Boyacı Medresesi

Boyacı Camii içerisindedir. Şimdi gine imam ve müezine hizmet etmektedir.

18- Toprakçı Medresesi

Çamurcu Medresesi civarındadır. Şimdi dokumacılık işlerinde kullanılmaktadır.

Bu medreselerin hepsinde Arapça ilimler okunurdu. Sonradan Antep’e Darü'l-hilafet-i aliyye adlı bir medrese açıldı. Bunda biraz yeni ilimler okunurdu. Sonra bunun adı sırası ile: İmam Hatip Mektebi, medresesi, külliyye gibi şeyler oldu.

Müderrisler: Yukarıda adı geçen medreselerin müderrisleri şunlardı.

1- Bülbül zade hacı abdullah efendi: Müftü (Sungurya) ve Zülkadriyenin.

2- Mersinli Hacı Ali Efendi: Nakip ve Nuri Mehmet Paşa Medreselerinin. Bu iki zat Antep ve huvalisinin en meşhur ulemasıydı.

3- Kadızâde Osman Efendi Nuriosmaniye ve Toprakçı Medreselerinin.

4- İzrapzade Abdullah Necip Efendi. (Dr. Mecit Barlas’ın babası) Kuzanlı Medresesi'nin. Bülbülzâde ile bu zat hakkında (Gaziantep Büyükleri) adlı kitapta malumat vardır. Ebü'lhüdaye'de İzrapzâde müderristi.

5- Hacı Şerf Efendi Fethiye Medresesi'nin. Merhum pek nâtuk vaızdı.

6- Mütevellizâde Ahmet Efendi: Esenbek ve Ahmet Çelebi’nin.

7- Eski Müftü Arif Efendi: Osmaniye Medresesi'nin.

19- Tahtani Medresesi

Tahtalı camii içinde. Şimdi yeri caminin helasıdır. Müderrisinin adını bilemiyorum.

20- Bişirici Medresesi

Bişirici Kastalı üzerindedir. Şimdi Trahom Teşkilâtı'nın göz ilaçlama müessesesidir. Galiba buranın da müderrisi meşhur şairimiz Hasip Dürrî idi. Bu medrese bize (Yâ settâr) şiirinin kudretli şairini sinesinde taşıyan bir medresedir.

21- Şıh Camii Medresesi

Şıh Camii içindedir. Şimdi belki imamına müezzine hizmet etmektedir.

22- Bostancı Medresesi

Bostancı Camii içindedir. Şimdi haraptır. Müderrisi Fahrettin Efendi'dir.

Bunlardan başka aşağı yukarı her caminin içinde bir veya birkaç odalı küçük medrese ve hücreler de var idi. Şimdi bunların hepsi de tarihe karışmıştır.

Not: Yine 1910 senelerinde Antep’de üç sınıflı bir Darülmuallimin, bir Darülharîr, bir İdadi Mektebi ile birçok da Akalliyet mektepleri ve yirmi kadar da kız ve erkek çocuklarını bir arada okutan mahalle mektepleri var idi. Bu Akalliyet mekteplerinin her derecedekilerinin adları ve kadroları da bende mevcuttur. Vakti ile bunları Maarif Vekâleti daireden istedi. O zamanki Maarif Müdürü Cemil Gökdeniz’de bu işe beni memur etti. Ben de o zaman sağ olan o devrin müfettişi Abdülkadir Kemaliye’ye müracaat ederek bu mektepler hakkındaki resmi malumatı topladım. Bunları da ayrı bir yazımda veririm.

Netice: Geçmişte bu kadar ilim müesseselerine mâlik olan bu memleketin bugün on ilkokulu ile birer Lise, Kız Enstitüsü, Erkek Sanat Enstitüsü, Orta Ticaret okulu bulunması hiçte ihtiyaca cevap vermediğini meydana çıkarmaktadır. Mütercim Asımlar, Aynîler, Münif Paşalar yetiştiren ve ilm-ü irfana candan aşık bu memlekete on ilkokul daha gerektir. İsteriz. Ve bir toplantıda bir sözcünün dediği gibi bu memleket hiçte geri değildir. Bunu anlamak için memleketin geçmiş irfan tarihine bir göz atmak kâfi.